LGBTIQ+ ve Trans Onur Haftasını geçtiğimiz aylarda geride bırakmışken, eylemlerde karşılaşılan kısıtlamalar, yaşanılan şiddet ve yaşamın her alanında LGBTIQ+ bireylere yönelik ötekileştirme ve ayrımcılık göz önünde bulundurulduğunda cinsiyet çeşitliliği ve cinsel yönelimlere ilişkin kavramları bilmek doğru bir yaklaşım benimsemede oldukça önemli bir yere sahiptir.
Günümüzde LGBTIQ+ kısaltmasını oluşturan ifadelerin anlamları tam bilinmemekle birlikte, bu konulara dair bilgilendirici içerikler de yeterince kapsamlı değildir. Bununla birlikte bu konularda çokça olumsuz önyargının olduğu da bilinmektedir. En sık karşılaşılan yargılardan biri olarak, homoseksüellik, biseksüellik, interseksüellik, transseksüellik ve queer olmak hastalık ya da tercih olarak görüldüğü, cinsel bir çeşitlilik olarak kabul edilmediği göze çarpmaktadır. Bu yanlış bilgiler ve hatalı ön yargılar, birçok farklı bireysel ve sosyolojik etmenin bir araya gelmesiyle oluşmakla birlikte, bilgi eksikliğinin de rolü büyüktür.
Temel Kavramlar
Üreme sistemi, kişinin penis, testisler, vajina, vulva, uterus gibi organlardan oluşan kendine özgü bir sisteme sahip olmasıdır. Örneğin, üreme sistemi kadın, erkek veya interseks olabilir.
Atanmış cinsiyet, kişide doğuştan görülen dıştaki genitaller üzerinden kişiye atanmış kimliktir. Örneğin, penisi olanlar erkek, vulvası olanlara kadın denir.
İnterseksüellik ise genel olarak doğuştan gelen ve kadın-erkek şeklindeki iki cinsiyetli normuna uymayan üreme organı sistemini nitelemektedir. Bu durum genetik, hormonal veya fiziksel düzeyde olabilir.
Cinsel Kimlik ve Cinsel Yönelim
Cinsel kimlik, kişinin kendi bedeni ve benliğini nasıl algıladığı ve tanımladığı ile ilgilidir. Örneğin, kişi kendisini kadın, erkek, trans, üçüncü cinsiyette, cinsiyetsiz ya da non-binary olarak tanımlayabilir.
Cinsel yönelim ise, kişinin kendini beyan ettiği cinsiyete göre kimlere karşı romantik ve/veya cinsel çekim duyduğu ile ilgilidir. Örneğin, kişi biseksüel, heteroseksüel, panseksüel, eşcinsel olabilir.
Özetle, cinsel kimlik kişinin kendini nasıl tanımladığı ile ilgiliyken, cinsel yönelim kişinin kime ilgi ve çekim duyduğu ile ilgilidir. Cinsel kimlik ile ilgili kavramlardan aşağıda bahsedilmektedir.
Cisseksüellik, doğumda atanan cinsiyeti ile cinsiyet kimliği eşleşen kişileri ifade eder. Mesela, biri kendisini kadın olarak tanımlıyorsa ve doğumda da kadın olarak atanmışsa ciskadındır. Bu terim transın zıttıdır.
Transseksüellik, cinsel yönelim değil; cinsel kimlik ile ilgili bir kavramdır. Kişi kendini atanmış cinsiyetine göre farklı bir cinsiyette algıladığında, bu kişiye trans denir. Örneğin, atanmış cinsiyeti erkek olan kişi kendini kadın veya non-binary cinsiyette tanımlayabilir. Toplumda yaygın olarak bilinenin aksine, cinsiyet değiştirme ameliyatı her zaman söz konusu değildir. Kişinin beyanı esas alınır.
Non-binary, cinsiyet kimliğinin, maskülen veya feminen olarak tanımlanmaya, yani ikili cinsiyet sınıflandırmasının dışında kalarak tanımlanan cinsiyet kimliğini kapsayan bir tanımlamadır. Non-binary bireyler kendilerini iki veya daha fazla cinsiyetli (bicinsiyet veya tricinsiyet), cinsiyetsiz, cinsiyetler arası geçiş yapan veya akışkan cinsiyetli, üçüncü cinsiyet veya isimlendirmediği bir cinsiyet olarak tanımlayabilir.
Cinsel Yönelim Gelişimi
Kişinin cinsel yönelimini fark etmesi, anlaması, cinsel yönelimini kimliğinin bir parçası haline getirebilmesi, bu şekilde diğer insanlarla ilişkiler kurması, sosyal ilişkilerinde cinsel yönelimini açığa çıkarabilmesi ile ilgili süreçlerin tümüne cinsel yönelim gelişimi denmektedir. Bu süreçler, kişinin hangi cinsiyete yöneleceğini tercih etmesi ile ilgili değil, yönelimin bireysel olarak kabul edilmesi ve sosyal olarak inşa edilebilmesi ile ilgilidir. Cinsel yönelim ile ilgili kavramlardan aşağıda bahsedilmektedir:
Eşcinsellik, aynı cinsiyetteki insanlar arasındaki romantizm, cinsel çekim ya da cinsel davranıştır.
Heteroseksüellik veya karşıcinsellik, cinsel ve duygusal açıdan karşı cinsiyete ilgi duyma halidir. Cinsel açıdan kadınlara ilgi duyan erkeklere ve erkeklere ilgi duyan kadınlara heteroseksüel denir.
Bi+seksüellik, hem erkeklere hem de kadınlara veya birden fazla cinsiyete yönelik romantik veya cinsel çekim ya da cinsel davranıştır.
Panseksüellik, diğerlerine cinsel, romantik veya duygusal boyutta cinsiyet kimliklerinden bağımsız olarak bir çekim hissedilmesidir. Yani panseksüel bireylerin, kişilere karşı çekimlerinde cinsiyet bir rol oynamaz. Bu nedenle kendilerini "cinsiyet körü" olarak da tanımlamaktadırlar.
Ek olarak, travestilik, sıklıkla trans yerine yanlış kullanılan bir ifadedir. Elbise değiştirme (crossdressing, transvestizm), diğer cinsiyete ait kıyafet ve dış görünüme bürünmekten cinsel uyarılma sağlamakla ilgilidir. Cinsiyet kimliğiyle doğrudan ilgili değildir; cinsel doyuma yönelik nesne seçimi ile ilgili bir farklılıktır.
Son yıllarda yaygın olarak kullanılmaya başlanan bir terim de önceleri eşcinsellere yönelik aşağılayıcı bir kelime olan queer (kuir)’dir. Ancak yıllar içerisinde, Queer kelimesi postmodern teorisyenler tarafından benimsenmiş ve negatif anlamından sıyrılmıştır. Queer, cinsellikle ilgili tanımlamaların, zaman içinde keskin sınırları olan kimlikler üretmesi nedeniyle, bireysel değişkenliği ve tanımlanamazlığı ifade etmek amacıyla, toplumun dayattığı şekliyle heteroseksüellik dışında kalan cinsel yönelimleri karşılayacak şekilde kullanılmaktadır.
Kaynakça
American Psychological Association. (2015). Key Terms and Concepts in Understanding Gender Diversity and Sexual Orientation Among Students. Informatıonal Guıde, 16(44), 19-22. Retrieved fromhttps://www.apa.org/pi/lgbt/programs/safe-supportive/lgbt/key-terms.pdf
Coleman, E., Bockting, W., Botzer, M., Cohen-Kettenis, P., DeCuypere, G., Feldman, J., … Zucker, K. (2012). Standards of care for the health of transsexual, transgender, and gender nonconforming people (7th version). International Journal of Transgenderism, 13, 165–232. doi:10.1080/15532739.2011.700873
Comentários