Çeşitli uyaranlar karşısında her birimiz bedensel, duygusal ve psikolojik olarak tepkiler veririz. Gelecekte kötü bir şey olacakmış gibi algıladığımız durumlarda güvensiz hissederek kaygılanır, endişelenir ve umutsuzluğa kapılırız. Sınav kaygısı da tıpkı bunun gibi sınava yönelik yaşanan ve çeşitli olumsuz düşüncelere, bedensel ve zihinsel uyarılara neden olan bir gerginlik halidir (1). Sınavlardan önce yaşanan belirli düzeydeki gerginlik hali motivasyonu ve dikkati sağlamak adına son derece işlevselken, çok yüksek kaygı, odağı bölerek öğrenilen bilginin kullanılmasını güçleştiren, konsantrasyonu bozan ve başarıyı düşüren bir niteliğe sahiptir (1, 2). Baskıcı ebeveyn tutumları, otoriter ve kısıtlayıcı eğitim-öğretim anlayışı, olumsuz ve katı öğretmen eleştirileri gibi faktörler küçük yaşlardan itibaren öğrencilerde sınava yönelik kaygıya neden olmaktadır. Yetişkinlerin bu tür olumsuz değerlendirmelerine maruz kalmak, yetersiz hissetmeye ve sınavı bir tehdit olarak yaşamaya sebep olabilmektedir (3).
Sınav kaygısı belirtilerini,
psikolojik (felaket senaryoları yazma, odaklanamama, düşünceleri organize etmede güçlük, unutkanlık vb.),
fiziksel (kalp atışında hızlanma, çarpıntı, ateş basması, nefes alış verişin hızlanması, kaslarda gerginlik, baş dönmesi, bulantı vb.),
duygusal (gerginlik, heyecan, endişe, korku, panik, çaresiz hissetme, sinirlilik),
davranışsal (erteleme, aşırı çalışma, kaçınma, sınavı yarıda bırakma/sınava girmeme, aşırı hareketlilik, donuk hal) olarak görmek mümkündür (2).
Sınav kaygısını artıran faktörler ise aşağıdaki gibidir;
Hep olumsuza odaklanmak.
Başarısızlık korkusu.
Başkalarını sürekli gözlemleyerek ve kendini sürekli başkalarıyla kıyaslayarak onların daha iyi yapacağını düşünmek ve kendini yetersiz olarak değerlendirmek.
Çalışılmasına rağmen yeteri kadar çalışmadığına inanmak ve hiçbir şey bilmediğini düşünmek.
Suçluluk duymak, aile bireylerini ve öğretmenleri hayal kırıklığına uğratacağına inanmak.
Olumsuz bir sonucun tüm hayatı geri döndürülemez şekilde etkileyeceğini ve bununla baş edemeyeceğini düşünmek.
Mükemmeliyetçilik.
Sınav Kaygısıyla Baş Etmek
Kaygıyı bastırmak veya yok saymak yerine onu kabul edip neler yaşadığımızı anlamlandırmaya çalışmak son derece zorlayıcı olabilen bu durumla baş etmemizi kolaylaştırabilir. Bu noktada yaşanılan kaygının nasıl yorumlandığı kritik bir öneme sahiptir. “Kaygılanmamalıyım” gibi bir iç sesle kendimize yaklaşmak kaygılanma olasılığını artırmaktadır (2). Kaygılandığımızı fark edip ihtiyacımız olana yönelmek, bu durumun normal ve olağan bir tepki olduğunu görmek, kötü senaryolardan kaçınmak, temel ihtiyaçlara da yer veren bir çalışma programı hazırlamak, çok kaygılı hissedildiğinde mola vermek, rahatlatıcı ve kafamızı dağıtacak şeyler yapmak ve yakın çevremizle duygularımızı paylaşmak kaygıyla baş etmede yardımcı olabilecek faktörlerdendir. Bunun yanı sıra, bedensel olarak gevşemiş olmak zihnen ve ruhen de gevşemeye olanak sağladığı için hafif egzersizler yapmak sınav kaygısının yarattığı gerginliği hafifletebilir (1). Son olarak, sınav sonucu planlandığı gibi gelmezse sınav sonrasında atılacak adımları (girilebilecek alternatif üniversite ve bölümleri listelemek vb.) önceden planlamak da sınav sonrasına dair belirsizlikten kaynaklanan endişe durumunu azaltmaya yardımcı olacaktır.
Unutulmamalıdır ki, sınavın nasıl algılandığı kaygının düzeyini belirleme de son derece etkilidir (3). Kendinize bunun telafisi olan bir sınav olduğunu, birey olarak sizin değerinizi belirlemediğini, yalnız olmadığınızı ve hiçbir notun zekânızın, başarınızın, sizi siz yapan değerlerin göstergesi olamayacağını hatırlatın.
Kaynakça
Koruklu, N. Ö. , Öner, H. & Oktaylar, H. C. (2006). "Sınav Kaygısı ile Başa Çıkma Programının" Sınav Kaygısına Etkisine Yönelik Deneysel Bir Çalışma. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (19). https://dergipark.org.tr/tr/pub/deubefd/issue/25441/268447 adresinden erişildi. Erişim Tarihi: 10 Mayıs, 2022
Yurtseven, F., & Peker, M. (2015). Üniversitede Psikolojik Danışmanlık ve El Kitabı. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Erözkan, A. (2004). Üniversite Öğrencilerinin Sınav Kaygısı ve Başaçıkma Davranışları. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (12) , 13-38. https://dergipark.org.tr/tr/pub/musbed/issue/23501/250395 adresinden erişildi. Erişim Tarihi: 10 Mayıs, 2022
Commentaires