Pandemide Değişen Yeme Alışkanlıkları
2019 yılının sonlarında Çin’in Vuhan kentinde ortaya çıkan ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından küresel pandemi olarak ilan edilen koronavirüs hastalığı (COVID-19), ortaya çıktığı günden bu yana dünya genelinde bireylerin zihinsel ve fiziksel sağlıkları üzerinde derin etkiler bırakarak günlük yaşamı olumsuz etkiliyor (1). Pandemi sürecinde sosyal mesafe gereklilikleri, izolasyon, korku, endişe ve belirsizlikle beraber fiziksel hareketliliğimizin azaldığı bir dönem deneyimlemekteyiz. Her ne kadar şimdilerde ülkemizde ve dünya genelinde normalleşme süreci hızla ve olumlu şekilde devam ediyor olsa da bir yılı aşkın süredir deneyimlemeye devam ettiğimiz bu dönem yaşamlarımız üzerinde önemli etkilere neden oldu. Karantina ve evden çalışmanın getirilmesinin bir sonucu olarak, evde uzun süre kalma zorunluluğu ve fiziksel hareketliliğin aniden azalması ile birlikte, bireyler her ne kadar farklı baş etme yolları geliştirse de, pek çok kişinin hayatında mevcut durumun ortaya çıkardığı olumsuz sonuçların çeşitli psikolojik zorlukları da kapsadığından söz etmek mümkün. Örneğin, salgın sırasında Çin’de yapılan bir araştırmaya katılan 50.000’den fazla katılımcının %35’i, psikolojik sıkıntı yaşadıklarını bildirmişlerdir (2).
Stres, anksiyete ve depresyon yaygınlığının arttığı bu süreçle birlikte kişilerin yeme davranışlarında da değişiklikler oldu. Yapılan araştırmalar da Covid-19 sürecinin kişilerin yeme davranışlarını etkilediğini göstermektedir (2, 3, 4). İspanya’da 18 yaş üzeri üniversite öğrencileri ile yapılan bir araştırma, pandemi sürecinin getirdiği fiziksel hareketsizlik ile beraber bireylerde yeme alışkanlıklarının, uyku düzenlerinin ve iyilik hallerinin negatif yönde etkilendiğini göstermiştir (3). Benzer şekilde Avusturya’da yapılan bir çalışmada, Covid-19 pandemisinden bu yana genel nüfusun %27,6’sı COVID-19 öncesine göre daha fazla kısıtlayıcı yeme davranışları gösterirken, genel nüfusun %34,6’sında artan aşırı yeme davranışlarının varlığına dikkat çekilmektedir (4)
Bir yandan dünya, pandemi gidişatını kontrol altına almaya çalışırken, bireyler de bu sürecin getirdiği pek çok değişimle beraber artan stresi azaltmanın yollarını aradı. Bu arayış bazı hallerde işlevsiz başa çıkma alışkanlıkları ile birleşerek yeme davranışları üzerindeki olumsuz değişiklikler olarak kendini gösterdi. Yoğun stresli durumlar içerisinde kalındığında yeme davranışlarında önemli değişiklikler yaşanabilir (5). Yeme davranışlarındaki duygusal temelli değişiklikler, olumsuz duyguları bastırmak veya yatıştırmak için bilinçli veya bilinçsiz bir çaba ile yiyerek veya yemeyerek kendini gösterebilir. Covid sürecinin belirsizlik ile karakterize olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda, kişilerin kontrol hissetme gereksinimleri, yeme davranışları üzerindeki kontrol ile yani yeme artışı veya kısıtlaması şeklinde kendini gösteriyor olabilir (5). Pandemi başlangıcında gösterdiğimiz alışveriş alışkanlıklarındaki değişim de buna bir örnek olarak gösterilebilir. Öyle ki, bu süreçte pek çok kişi, aniden ortaya çıkan ve belirsizlik ile giden salgın ile başa çıkmanın bir yolu olarak gıdaları stoklayarak ve gıda alımlarını panikle arttırdı; marketlerdeki uzun kuyruklara tanık olundu.
Kontrol etme hissinin yanı sıra, stresli hissettiğimizde yemek yemenin bazı kişilerde olumsuz duyguları azaltabildiğine işaret eden çeşitli araştırma bulguları da bulunmaktadır. (5). Biyolojik pencereden bakıldığında stres, enerji düzenlemesinde kritik rol oynayan kortizoldeki değişikliklerle ilişkidir. Öyle ki stresli olunduğunda daha fazla yağ ve şeker tüketme eğiliminde olunur; çünkü stres altında vücut, çalışmak için enerjiye ihtiyaç duymaktadır. Tam da bu noktada basit karbonhidratlar enerjiyi almanın en hızlı ve kolay yolu olarak görünür (5). Bununla beraber, duygusal temelli yeme davranışları kısa dönemde rahatlatıyor gibi görünse de uzun dönemde kilo alımı, kilo kaybı, fiziksel rahatsızlık gibi durumlarla kendini gösterebilmektedir. Bu sebeple, yemeye yönlendiren duygulara temas edebilmek başlangıç için önemli bir adımdır.
Duygusal Yeme ile İlgili Kendim İçin Neler Yapabilirim?
Duyguları fark etmeye çalışın, nasıl hissettiğinizi ve bunun sizi istenmeyen bir şekilde yemek yemeye yöneltip yöneltmediğine dair düşünmek için kendinize zaman ayırın. Kendinize sorular sorabilirsiniz. Nasıl hissediyorum? Kendimi en çok ne zaman stresli hissediyorum? Bugün hayatım hakkında beni en çok endişelendiren şey neydi? Duygularım şu anda beni ve yaşamımı nasıl etkiliyor?
Duygusal yeme için tetikleyicilerinizin farkına varmaya çalışın. Şu sorular size yardımcı olabilir; hangi zamanlarda stresli bir şekilde yemek yemeye yatkın oluyorum? Hangi koşullar yeme davranışlarımı kontrol etmemi zorlaştırıyor? Canım hangi zamanlarda, ne tür yemekler istiyor?
Mümkün olduğunca tetikleyicileri fark ederek, yemek hakkında neyi ne zaman yiyeceğinizi bilinçli olarak seçmeyi deneyin. Yiyeceklerden uzakta deneyimleyebileceğiniz olumsuz duygularla başa çıkmak için kendinize şans verebilirsiniz. Şu sorular size yardımcı olabilir; Bunu yedikten sonra daha iyi hissedecek miyim? Duygusal yeme davranışlarını azaltmam için hayatımda neyi değiştirmem gerekiyor?
Her gün yeni bir başlangıç demek. Geçmişte yaşanan yeme davranışları konusunda kendinizi hırpalamak size yardımcı olmayacaktır. Her zaman yeniden denemeye devam edebilirsiniz. Kendinizi eleştirmeden, zor duygularınızı kabul etmeyi deneyerek yeni yeme modelleri oluşturmayı deneyin.
Sevdiklerinizle iletişimde kalmayı denemek yardımcı olabilir; yakınlarınızdan destek almayı deneyin (5). Gerekli durumlarda yardıma ve desteğe ihtiyacınız olduğunu paylaşmak yardımcı olabilir.
Zorlandığınız noktalarda, psikolojik sağlık alanında çalışan, size uygun bir uzmandan destek almak yardımcı olacaktır.
Kaynakça
1. World Health Organization (2020). Coronavirus Disease: https://www.who.int.
2. Cinzia Cecchetto, M. A. (2021, January 10). Increased Emotional Eating During Covid-19 Associated with Lockdown, Psychological and Social Distress. Science Direnct, s. https://doi.org/10.1016/j.appet.2021.105122.
3. Oscar Martinez-de-Quel, D. S.-I.-F. (2021). Physical Activity, Dietary Habits and Sleep Quality Before and During COVID-19 Lockdown: A longitudinal Study. Science Direct, s. https://doi.org/10.1016/j.appet.2020.105019.
4. Andrea Phillipou, D. M. (2020, June 1). Eating and exercise behaviors in eating disorders and the general population during the COVID-19 pandemic in Australia: Initial results from the COLLATE project. Wiley Online Library: PsyCh Journal: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/eat.23317.
5. Cortney S. Warren, P. A. (2020, March 17). How to Curb Emotional Eating During the COVID-19 Pandemic. Psychology Today: https://www.psychologytoday.com/us/blog/naked-truth/202003/how-curb-emotional-eating-during-the-covid-19-pandemic.
Comments