Kripto Para ve Bağımlılık

Kripto Para Nedir?

Kripto para, üretimi ve akışı bir merkez bankası tarafından düzenlenmeyen sanal para birimidir. Nakit paradan farklı olarak kişiler, kripto paralarını saklayabilir, anonim olarak başkalarına aktarabilir. Bu, kripto para biriminin temelinde yer alan Blockhain teknolojisi sayesinde gerçekleşir. Blockhain teknolojisi kullanıcı kimliklerine erişimi engelleyen ve veri bütünlüğünü sağlayan bir teknolojidir. Bu teknoloji gerekli güvenliği sağlamakta, para işlem ve transfer sürecini kolaylaştırmaktadır. Transfer işlemleri minimum işlem ücreti ile gerçekleşmektedir.

Oluşturulan ilk kripto para, Nakamoto tarafından tanıtılan Bitcoin’dir. Günümüzde Bitcoin ve diğer kripto para birimleri 50 milyondan fazla aktif yatırımcıya ulaşmıştır ve dünya çapında 100'den fazla borsada işlem görmektedir (1).

Kripto Para Yatırımı Yapmanın Nedenleri Nelerdir?

Kripto para ticaretine olan ilgi fiyatlardaki ani dalgalanmaları da beraberinde getirmiştir. Büyük kar ve zararların olduğu, sürekli işlem gerektiren bir endüstri haline gelmiştir. Kripto para piyasasının ani dalgalanmalarına rağmen kullanıcılar kriptoları paradan ziyade bir yatırım olarak görmektedir. Bu açıdan kripto para ticareti, yüksek riskli hisse senetleri ticaretine benzemektedir.

İnsanları yüksek riskli hisse senedi ticaretine çeken temel üç neden vardır: vakit geçirmek, yüksek getiri arzusu ve heyecan arayışı. Bu açıdan, hisse senedi ticareti kumar oynama bozukluğunda görülen davranışların ortaya çıkmasına neden olabilir (1).

Kripto Para Yatırımları Bağımlılık Yapar mı?

Bağımlılık kavramsal olarak ilk tanımlandığında genellikle alkol, uyuşturucu ve nikotin gibi bağımlılık yapan kimyasal maddelerle ilişkilendirilmekle birlikte, beyni inceleyen çalışmaların artmasıyla, bazı davranışların da bağımlılığa yol açtığı görülmüştür. Yemek yeme, alışveriş yapma, internet kullanımı, video oyunları ve kumar oynama davranışlarının da bağımlılığa neden olabileceği kanıtlanmaktadır. Bu davranışların bağımlılığa neden olduğunu gösteren belirtiler, tıpkı alkol ve madde bağımlılıklarındaki belirtilere benzer. Bu belirtiler arasında, kişinin zamanının giderek daha büyük bir bölümünü bu davranışı yapmaya ayırması, bu davranışları nedeniyle ilişkileri, mesleği ve eğitiminin zarar görmesi, davranışı kontrol etme ve bırakma girişimlerinin başarısız olması, rahatsız edici duygulardan kaçmak için davranışı yapması sayılabilir (2).

Geçtiğimiz yıllarda yapılan bir araştırmaya göre (3), kumar oynama bozukluğu olan bireylerin yarısından fazlasının kripto para ticareti yaptığı bulunmuştur. Bazı uzmanlar, aşırı kripto para ticaretinin, çevrimiçi günlük ticaret bağımlılığının bir alt türü ve/veya bir hisse senedi ticareti bağımlılığı olduğu fikrini öne sürmüştür. Bitcoin ticareti bir yandan borsaya, diğer yandan da şansa ve beceriye bağlı kumar oyunlarına benzemektedir.

Kripto para ticaretinde de, diğer kumar türlerinde olduğu gibi internette geçirilen zamanın fazla olması, kazanma arzusu, heyecan arama eğilimi ve dürtüsellik olduğu tespit edilmiştir (4). Kişiler, bitcoin ve altcoinleri günde birçok kez kontrol etme ihtiyacı hissetmektedir. Yine aynı şekilde, kaybı telafi etmek için yaptıkları yüksek miktarlı işlemler kripto para ticaretini riskli bir faaliyet haline getirir.

Kripto para ticareti kumar oynama bozukluğu, depresyon ve kaygı ile de ilişkili bulunmuştur. Bu ilişkinin, kripto para yatırımlarının geleneksel yatırım araçlarına göre daha riskli olmasından kaynaklanabileceği düşünülmektedir. Bununla birlikte, yüksek riskli hisse senedi ticareti ve kripto para ticaretini bir arada yapanlarda depresyon ve kaygı belirtileri, yalnızca hisse senedi ticareti veya kripto para ticareti yapanlara göre daha yüksek bulunmuştur. Kripto para ticareti yapmanın tek başına kaygı ve depresyon sorunlarıyla ilişkisi henüz açıklanamasa da bu belirtilerin ortaya çıkması ile ilişkili olduğu ön görülmektedir (3). Kişinin yaşamında, özel ve iş yaşamını olumsuz etkilemesi ve işlevselliğinde bozulma görülmesi durumlarında, profesyonel destek alınmasının, kripto para ticareti yapma davranışları değerlendirilmesinin ve olası risklerin tespit edilmesinin faydalı olduğu düşünülmektedir.

Kaynakça

1. Menteş, N., Yolbaş, I., Bulut, M. (2021). Development and Verification of Problematic Cryptocurrency Trading Scale. Psychiatry and Clinical Psychopharmacology, 31, 310-318. doi:10.5152/pcp.2021.21094.

2. Çakmak, S., Tamam, L. (2018). Kumar Oynama Bozukluğu: Genel Bir Bakış. Bağımlılık Dergisi, 19(3), 78-97.

3. Mills, D.J., Nower, L. (2019). Preliminary findings on cryptocurrency trading among regular gamblers: A new risk for problem gambling? Addictive Behaviors, 92, 136-140.

4. Sonkurt, H.O., Altınöz, A.E. (2021). Cryptocurrency investment: A safe venture or a new type of gambling? Journal of Gambling Issue, 47(8), 199-2016.