Çocukluk kavramı tarihsel süreçte toplumların inanışları ve kültürel değerlerine bağlı olarak değişiklik gösteren bir kavram olmuştur (1). Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne (ÇHS) göre, 18 yaş altındaki her birey çocuk olarak değerlendirilir ve aynı sözleşmenin birinci maddesine göre rüşt yaşına erişmemiş ve 18 yaşını tamamlamamış kişiler “çocuk” olarak tanımlanmıştır (2). Çocukluk çağı, bireylerin hem psikolojik hem de biyolojik gelişimi açısından önemli bir yere sahiptir. Çocukluk çağında deneyimlenen olumlu ya da olumsuz olayların etkileri bireylerin yetişkinlik dönemine de tesir etmektedir. Çocukların istismara, şiddete ya da kötü muameleye maruz kalması, onların ruh sağlığına zarar vermektedir (3).
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) çocuğun sağlığına, fiziksel ve psikososyal gelişimine zarar veren, yetişkinler tarafından bilerek ya da bilmeyerek yapılan her türlü kötü muameleyi (fiziksel, duygusal veya sosyal) çocuk istismarı olarak tanımlamaktadır (4). Çocuğu istismara uğratan kişiler aile üyeleri, akrabalar, komşular, çocuğa bakım veren kişiler, arkadaşlar ve diğer çocuklar olabilir (3). Dünya Sağlık Örgütü tarafından çocuk istismarı 4 başlık olarak sınıflandırılmıştır: fiziksel istismar, cinsel istismar, duygusal istismar ve ihmal (5).
Fiziksel İstismar: Çocuğun ebeveynleri ya da kendisine bakım veren kişiler tarafından fiziksel darbelere, yaralanmalara uğraması; çocuğun ittirilmesi, düşürülmesi ya da elle veya bir nesne ile vurulması fiziksel istismar örneklerindendir. Yapılan araştırmalar en sık rastlanan istismar türünün fiziksel istismar olduğunu ortaya koymaktadır (3).
Cinsel İstismar: Bir kişinin kendi rızası dışında cinsel bir eyleme hedef olmasıdır. Maruz kalınan cinsel istismara şahit olmak ve ihbar etmemek de bir cinsel istismar örneğidir (6).
Duygusal İstismar: Çocuğun hissettiklerinin göz ardı edilerek, duygusal bütünlüğünün bozulmasına veya zedelenmesine sebep olacak her türlü hareket ya da hareketsizlik duygusal istismar olarak değerlendirilmektedir. Çocuğun aşağılanması, küçük düşürülmesi, alay edilmesi ve duygusal ihtiyaçlarına önem verilmemesinin yanı sıra aşırı otorite ve korumacılık da duygusal istismar örneklerindendir. Duygusal istismar hukuksal olarak kanıtlanması en güç olan istismar çeşididir (1).
İhmal: Çocuğun ebeveynleri ya da kendisine bakım veren kişiler tarafından güvenlik, beslenme ve eğitim gibi temel ihtiyaçlarının karşılanmaması ya da yoksun bırakılmasıdır. Fiziksel ve duygusal olarak ihmal edilen çocuğun psikososyal gelişimi olumsuz etkilenecektir (3).
Çocuğu istismar ve ihmalden korumak için dikkat edilmesi gereken başlıca etmenlerden bazıları, destekleyen ve gözeten bir aile ortamı, ebeveynlerin çocuklarını tanımaya ve anlamaya dayalı tutumu, aile içinde herkes tarafından uygulanabilecek basit ve tutarlı kurallar, aileyi destekleyen çevreler ve topluluklar, yeterli gıda ve konut olarak belirlenebilir (7). UNICEF 2014 yılında yayımladığı raporunda çocuk istismarının önlenebilmesi için 6 madde belirlemiştir:
1) Aileleri ya da bakım verenleri desteklemek.
2) Çocuklara karşılaşabilecekleri zorlukları aşmalarına yardımcı olmak.
3) İstismarı, ihmali ve şiddeti destekleyen her türlü ayrımcılığı ve toplumsal kalıplaşmış ifadeleri değiştirmek.
4) Çocukları koruyacak ve güçlendirecek destek birimlerinin geliştirilmesi.
5) Çocukların haklarını savunacak yasaların güçlendirilmesi.
6) Çocuk istismarı ve şiddetine dayalı verileri toplamak ve araştırmalar yapmak (8).
Kaynakça
1. Acehan, S., Bilen, A., Ay, M. O., Gülen, M., Akkan, A. V. C. İ., & Ferhat, İ. Ç. M. E. (2013). Çocuk istismarı ve ihmalinin değerlendirilmesi. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 22(4), 591-614.
2. UNICEF (1996). Çocuk Hakları Sözleşmesi, Türkiye Milli Komitesi. Ankara, UNICEF,1996.
3. Aktay, M. (2020). İstismar ve İhmalin Çocuk Üzerindeki Etkileri ve Tedavisi. Gelişim ve Psikoloji Dergisi, 1(2), 169-184.
4. Organization, W. H. (2020). Child Maltreatment. World Health Organization: Erişim: 18 Kasım 2021. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/child-maltreatment.
5. Organization W.H.. (2006). Preventing Child Maltreatment: A Guide to Taking Action and GeneratingEvidence. World Health Organization. Erişim: 18 Kasım 2021. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/43499/92?sequence=1.
6. Hobbs, C. J., Hanks, H. G., & Wynne, J. M. (1993). Child Abuse and Neglect: A Clinician’s Handbook.
7. Tunçer, P. (2018). Avrupa Birliği’nde Çocuk İstismarına Genel Bir Bakış. Journal of Institute of EconomicDevelopment and Social Researches, 4(10), 418-439.
8. UNICEF (2014). Ending Violence Against Children: SixStrategies for Action. UNICEF. Erişim: 18 Kasım 2021. https://www.unicef.org/publications/files/Ending_ Violence_Against_Children_Six_strategies_for_action_EN_9_Oct_2014.pdf.
コメント